Η.Π.Α.-ΤΟΥΡΚΙΑ

ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΟΨΗ ΤΟΥ ΞΥΡΑΦΙΟΥ

Συντάχθηκε απο τον/την Γ. Ε. ΣΕΚΕΡΗ

Η αναγνώριση από επιτροπή του Κογκρέσου της σφαγής των Αρμενίων κατά την ύστατη φάση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ως γενοκτονίας επιβάρυνε περαιτέρω τις υπό δοκιμασία εδώ και αρκετά χρόνια σχέσεις της Ουάσιγκτον με την Άγκυρα. Το πιθανότερο είναι ότι η ολομέλεια της αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων,  υπείκουσα και στις έντονες πιέσεις του προέδρου και των συνεργατών του, δεν πρόκειται να δώσει συνέχεια στο επίμαχο ψήφισμα. – το οποίο ούτως ή άλλως δεν θα ήταν δεσμευτικό για την εκτελεστική εξουσία. Το επεισόδιο, όμως, αυτό αναδεικνύει ακόμη μια φορά τις αύξουσες δυσκολίες στις οποίες προσκρούει η προσπάθεια εναρμόνισης των συμφερόντων και θέσεων των δύο ατλαντικών συμμάχων. Όπως επισημαίνει ο – εγνωσμένου φιλοτουρκισμού  – πρώην Αμερικανός πρέσβης στην Τουρκία κ. Αμπράμοβιτς ,· κομβική στιγμή για την τουρκική στάση έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών αποδείχθηκε ο πόλεμος του Κόλπου του 1991. Με το Κουρδικό – ήτοι τον κίνδυνο ανάδυσης στο Βόρειο Ιράκ εθνικού κουρδικού κέντρου στηρίζοντος τις φυγόκεντρες τάσεις των Κούρδων της Τουρκίας – να πυροδοτεί στην τουρκική κοινή γνώμη έναν αντιαμερικανισμό, ο οποίος, τροφοδοτούμενος και από τις έκτοτε εξελίξεις στον μεσανατολικό χώρο και όχι μόνο διατηρείται αμείωτος μέχρι σήμερα. Ενώ, από αμερικανικής πλευράς, την παλαιότερη εμπιστοσύνη στον «πιστό» Τούρκο σύμμαχο έχουν κλονίσει μια σειρά από ενέργειες των κυβερνήσεων του ισλαμογενούς Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης – από την απαγόρευση της διέλευσης από την τουρκική επικράτεια των αμερικανικών δυνάμεων εισβολής στο Ιράκ την Άνοιξη 2003, έως την αμφισβήτηση από τον Τούρκο πρωθυπουργό των πυρηνικών σχεδιασμών της Τεχεράνης και τη συμπαράστασή του στον καταζητούμενο ως εγκληματία πολέμου από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης πρόεδρο του Σουδάν, τις βίαιες επιθέσεις του κ. Ερντογάν κατά του Ισραήλ, στενού πάντοτε, παρά τις όποιες διαφωνίες, στρατηγικού εταίρου και προστατευομένου των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και τη διαφαινόμενη απροθυμία της Άγκυρας, υπό την πίεση του Αζερμπαϊτζάν, να κυρώσει την «ιστορική» συμφωνία του Οκτωβρίου 2009 με την Αρμενία, στη σύναψη της οποίας, σημειωτέον, είχε συμβάλει παρασκηνιακά και η Αμερικανίδα υπουργός εξωτερικών προσωπικώς. Με τον κ. Αμπράβομιτς να συμπεραίνει ότι, «ενίοτε δίδεται η εντύπωση ότι το Ισλάμ έχει αποβεί κινητήρια δύναμη στην τουρκική εξωτερική πολιτική». Και να προσθέτει: «Ιδίως μεταξύ των συντηρητικών μας επαϊόντων, ενισχύεται η αντίληψη, ότι, στο εσωτερικό, η κυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΚΔΑ) έχει βαλθεί να καταλύσει τη δύναμη τω στρατιωτικών και να μετατρέψει την Τουρκία, όχι σε ισλαμικό κράτος, αλλά σε συντηρητικότερο, θρησκευτικά προσανατολισμένο κράτος, με πολύ ευρύτερες δημόσιες ισλαμικές εκδηλώσεις. Μερικοί φοβούνται, ότι, εάν οι στρατιωτικοί αποδυναμωθούν πλήρως ως φύλακες του λαϊκού χαρακτήρα της Τουρκίας, θα προκύψουν πιο ακραίες εσωτερικές θρησκευτικές εκδηλώσεις και θα αναδυθεί μια πολύ αυταρχική κυβέρνηση. Πολλοί δε από τους υιοθετούντες αυτή την άποψη πιστεύουν ότι στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής το ΚΔΑ αποσπά την Τουρκία από τους δυτικούς της αρμούς και επικεντρώνεται περισσότερο σε δεσμούς με τη Μουσουλμανική Μέση Ανατολή και τη Ρωσία, δείχνοντας λιγότερο ενδιαφέρον για να ενταχθεί στην ΕΕ και να διατηρήσει στενούς δεσμούς με τις ΗΠΑ». Ωστόσο, θα ήταν λάθος να συναγάγει κανείς το συμπέρασμα ότι έχει σημάνει το τέλος της τουρκο-αμερικανικής συμμαχίας. Διότι, και οι δύο πλευρές έχουν ισχυρούς λόγους να τη διατηρήσουν, έστω και υπό την παρούσα προβληματική της μορφή. Χαρακτηριστικά, παρά την προσβλητική μεταχείριση του πρέσβη της από τον ισραηλινό υπουργό εξωτερικών, η Άγκυρα απέφυγε τη ρήξη με το εβραϊκό κράτος. Και μάλιστα συνεχίζει την προσπάθειά της να διαμεσολαβήσει μεταξύ του τελευταίου αυτού και της Συρίας – κάτι που, υπό προϋποθέσεις, και οι Αμερικανοί δεν θα απέκλειαν. Συγχρόνως δε, οι Τούρκοι αναβαθμίζουν τη συμβολή τους στο νατοϊκό αφγανικό εγχείρημα. Και έχουν εγκαταλείψει την επί επταετία αρνητική τους στάση έναντι του νέου Ιράκ. Καθώς, διαπιστώνοντας ότι η Ουάσιγκτον, παρά τους αρχικούς φόβους των, στηρίζει σταθερά – και επιτυγχάνει – τη διατήρηση της ενότητας της ιρακινής επικράτειας, όχι μόνο καλλιεργούν στενές σχέσεις με τη Βαγδάτη, αλλά και επιζητούν τη συνεργασία του ιρακινού Κουρδιστάν. Αποσκοπώντας, μεταξύ άλλων, στην αποτελεσματικότερη καταπολέμηση του ΡΚΚ – με την ενεργό συμπαράσταση και των ίδιων των Αμερικανών. Οι οποίοι αυτονοήτως απεύχονται την απομάκρυνση της Τουρκίας από τον δυτικό χώρο. Και εξακολουθούν να υπολογίζουν στον τουρκικό παράγοντα για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των πολλαπλών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Παρακολουθώντας, κατά τα λοιπά, με αυξημένη προσοχή – και ασφαλώς έντονη ανησυχία – τις εσωτερικές τουρκικές εξελίξεις. Και ελπίζοντας, όπως προκύπτει και από την αρθρογραφία του κ. Αμπράμοβιτς – αντιπροσωπευτική και των κυρίαρχων απόψεων στους κόλπους της αμερικανικής κυβέρνησης – ότι οι δύο βασικές συνιστώσες του παρόντος τουρκικού πολιτειακού συστήματος, ήτοι το πολιτικό Ισλάμ και οι εντός και εκτός στρατεύματος θιασώτες του κοσμικού κράτους, θα αποφύγουν μια αποσταθεροποιητική κατά μέτωπον σύγκρουση, άκρως αβέβαιης άλλωστε έκβασης, και θα συνυπάρξουν εποικοδομητικά. Και ότι συνακόλουθα η Άγκυρα θα προωθήσει τα θεμιτά περιφερειακά της συμφέροντα – επί παραδείγματι, την ενεργειακή και γεωπολιτική της συνεργασία με τη Μόσχα ή τη βελτίωση των σχέσεών της με τον αραβικό κόσμο – χωρίς να εγκαταλείψει τον παραδοσιακό, δυτικόστροφο προσανατολισμό της. Υπό το πρίσμα δε αυτό, όλως ιδιαίτερο ενδιαφέρον προσλαμβάνει η στάση που, μεταξύ άλλων ως μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας, θα τηρήσουν οι Τούρκοι έναντι του Ιρανικού κατά τους προσεχείς κρίσιμους για την πορεία του θέματος μήνες. · O Morton Abramowitz είναι επί του παρόντος στέλεχος (senior fellow) της έγκυρης δεξαμενής σκέψης New Century Foundation. .Βλ σειρά τριών άρθρων του υπό τον τίτλο Some Western Perceptions of  Turkey στα φύλλα της 16ης, 17ης και 18ης Μαρτίου 2010 στην αγγλόφωνη τουρκική εφημερίδα “Today’s Zaman”.