Η παρακμή της πολιτικής ή η πολιτική της παρακμής;
Του Δρος Γεωργίου Μούρτου·
Ευχαριστώ πολύ για την πρωτοβουλία πραγματοποίησης της ομιλίας. Οφείλω να ομολογήσω ότι την πρωτοβουλία αυτή την εξέλαβα ως ευκαιρία πραγμάτωσης ενός χρέους μου προς την πόλη στην οποία μεγάλωσα και έλαβα την παιδεία μου, που διαμόρφωσε τον χαρακτήρα και χάραξε την πορεία μου στη ζωή. Εγώ δεν είμαι κάποιος οικονομικός παράγοντας για να ενεργήσω ως οι τοπικοί ή εθνικοί ευεργέτες κατά το παρελθόν, ούτε κάποιος πολιτικός για να προσφέρω ως είθισται κάποιο βοήθημα, τιμής ένεκεν, για κάποιο έργο ή δραστηριότητα της πόλης όπου μεγάλωσα. Μπορώ, όμως, να μιλήσω για «πολιτική», λόγω ειδικότητας και εμπειρίας σε διεθνοπολιτικά ζητήματα. * * * Kαι επειδή η πολιτική μονοπωλείται τελευταίως από την οικονομική της παράμετρο, ξεκινώ τις σκέψεις μου με μια απλή, ίσως και απλουστευτική, εξήγηση της παρούσας οικονομικής κρίσης, για να μπούμε στο πνεύμα της βαθύτερης προβληματικής που θέλω να σας αναπτύξω. Είναι γνωστό ότι κάθε πράγμα στην Ελλάδα γίνεται στο πόδι και εν είδει εξαγγελίας από καθέδρας. Για παράδειγμα, η πολιτική τάξη τάσσεται υπέρ της πλήρους ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ χωρίς να έχει μελετήσει τα υπέρ και τα κατά της υπόθεσης· επικροτεί τη λεγόμενη διοικητική ανασυγκρότηση της χώρας με το προωθούμενο σχέδιο «Καλλικράτης» δίχως να έχει μελετήσει τα συν και τα πλην του προηγούμενου, του «Καποδίστρια»· κατά τον ίδιο πρόχειρο τρόπο έβαλε εσπευσμένα τη χώρα στην ΕΕ χωρίς καμία δημόσια συζήτηση, χωρίς δημοψήφισμα με τη μόνη δικαιολογία ότι θα γινόμασταν Ευρωπαίοι και ότι η Ευρώπη θα εξασφάλιζε τα σύνορά μας· το ίδιο σκηνικό επανελήφθη με την υιοθέτηση του ευρώ, μια απόφαση που ελήφθη δίχως μελέτη, δίχως δημόσιο διάλογο, δίχως συναίνεση του λαού δια δημοψηφίσματος, με μόνη δικαιολογία την ψευδαίσθηση ότι έτσι θα λύνονταν, ως δια μαγείας, τα δημοσιονομικά μας, ενώ σήμερα καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε την αδήριτη πραγματικότητα ότι η νομισματική προστασία από τους εταίρους της ευρωζώνης είναι μύθευμα. Το κακό δεν είναι ότι υιοθετήθηκε το ευρώ· δεν είναι καν ότι καταχρεωθήκαμε ούτε ότι χρεοκοπήσαμε· άλλωστε, μέσα σε λιγότερο από 200 χρόνια η Ελλάδα έχει χρεοκοπήσει πέντε φορές, ένα ασυναγώνιστο παγκόσμιο ρεκόρ που δείχνει το επίπεδο της πολιτικής τάξης της χώρας διαχρονικά. Το κακό είναι ότι αυτή η πολιτική τάξη απεδείχθη εξίσου ανίκανη να διαχειρισθεί τόσο το ευρώ όσο και τη δραχμή και ότι κατασπατάλησε ό,τι δανείστηκε. Να είμαστε ειλικρινείς: τα τεράστια ποσά που η Ελλάδα εισέπραξε από το 1981 μέσω του Ταμείου Συνοχής και των διάφορων «πακέτων» κατασπαταλήθηκαν στην κατανάλωση, εξανεμίστηκαν στη διαφθορά και δεν επενδύθηκαν στη δημιουργία σύγχρονων υποδομών στον τουρισμό, στη γεωργία, στον πολιτισμό που είναι τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας. Η τουριστική υποδομή και κυρίως το τουριστικό ήθος παραμένουν σε απαράδεκτα επίπεδα, όπως απαράδεκτο είναι το εμπορικό έλλειμμα στα αγροτικά προϊόντα που ξεπέρασε σε ετήσια βάση τα 3.5 δις. ευρώ σε μια κατ΄ εξοχήν αγροτική χώρα, και ακόμη απαράδεκτο είναι το πολιτισμικό έλλειμμα που εξαναγκάζει τους πλέον αξιόλογους νόες να καταφεύγουν για σπουδές στην ελληνική γραμματεία, στην αρχαιολογία, στα Πατερικά κείμενα, στο εξωτερικό. Αυτή η απαράδεκτη εικόνα τής, κατά τα άλλα ευρωπαϊκής Ελλάδας, σκιαγραφήθηκε και επιμελήθηκε από το πολιτικό κατεστημένο που εκλιπαρεί τη συνδρομή μας για να κοπάσει η κρίση, και το οποίο είναι το ίδιο που με νόμους, καλλιέργεια νοοτροπιών και λανθασμένων επιλογών, απαξίωσε τόσο την ελληνική παιδεία όσο και την παραγωγική βάση της χώρας σε βαθμό εκμηδένισής της. Σας δίνω τη θλιβερή αυτή εικόνα σε αριθμούς: ο όγκος των ελληνικών εξαγωγών και υπηρεσιών περιορίζεται σε 55 μικρής σημασίας δραστηριότητες, με εξαίρεση τη ναυτιλία που στο μεγαλύτερο μέρος της είναι υπό ξένη σημαία, από ένα σύνολο 2.400 που περιέχει η αντίστοιχη βιομηχανική ταξινόμηση. Αυτά είναι επίσημα στοιχεία του 1994, σήμερα τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα. Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο σκοτεινή, εάν ληφθεί υπόψη η δαιμονοποίηση της επιχειρηματικότητας στη χώρα μας, η γάγγραινα της γραφειοκρατίας και της δαιδαλώδους πολυνομίας, καθώς και ότι η Ελλάδα καταρρίπτει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο στην χαμηλή παραγωγικότητα, την πολυνομία, τη διαφθορά και την ατιμωρησία. Αυτή η Ελλάδα της μετριοκρατίας στέρεψε όχι μόνο από ιδέες, αλλά τελικά και από ρευστό, αφού δεν δημιούργησε παραγωγική βάση αλλά μεταπρατική συνείδηση, ούτε απελευθέρωσε την έμφυτη δημιουργικότητα του Έλληνα από παθογένειες γραφειοκρατίας, χρηματισμού και αναξιοκρατίας. Όταν δε εξάντλησε κάθε είδους αλχημείες για δανειοδοτήσεις, απεκαλύφθη ότι ο βασιλιάς είναι γυμνός, έγινε εύκολη βορά των κερδοσκόπων, πλήρως αναξιόπιστος εταίρος και ουδείς πιστεύει σοβαρά ότι θα ανατάξει μέσα στη δική μας τη γενιά. * * * Αυτά εν είδει εισαγωγικών παρατηρήσεων για το φλέγον θέμα των καιρών. Στο σημείο αυτό θα μου επιτρέψετε να σας δώσω το διεθνές κλίμα στο οποίο επωάστηκε η ελληνική κρίση, όπως αυτό άρχισε να διαμορφώνεται κυρίως μετά την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων το 1989-90. Η πτώση αυτή είναι σημαντική, όχι διότι άλλαξε ο παγκόσμιος γεωπολιτικός χάρτης με την επικράτηση μιας αδιαμφισβήτητης υπερδύναμης, των ΗΠΑ, αλλά διότι αυτή η χώρα εμφανίστηκε με ένα εντελώς διαφορετικό πρόσωπο από αυτό που είχε δημιουργήσει από την εποχή της Ανεξαρτησίας της, διαχέοντας το νέο αυτό πρότυπο και στον υπόλοιπο κόσμο. Το παλαιό αμερικανικό πρότυπο στηρίχθηκε στη Μεσαία Τάξη και έγινε γνωστό ως το αμερικανικό όνειρο, ενώ το νέο πρότυπο στρέφεται εναντίον της Μεσαίας Τάξης και έγινε γνωστό ως παγκοσμιοποίηση. Το νέο πρότυπο διαμόρφωσε την κοινωνία των δύο ταχυτήτων, ως μέσο υλοποίησής του επελέγη η Νομοθετική Εξουσία που διευκόλυνε νομοθετικά τη μεταφορά μυθικών κονδυλίων από τους πολλούς –δηλαδή τη Μεσαία Τάξη- στους ελάχιστους με νόμους του κράτους, και το νέο «ευαγγέλιο» που υποστήριζε αυτή την επαναστατική μετάλλαξη έγινε γνωστό ως «νεο-φιλελευθερισμός»· ήτοι, η ιδιωτικοποίηση των πάντων, συνοδευόμενη από μια ανθρωπιστική ρητορική περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δημοκρατίας, ώστε να νομιμοποιείται η νέα αλλαγή με το κάλυμμα του ανθρωπισμού και της ελευθερίας. Ερώτηση: Μήπως το σκηνικό αυτό σας θυμίζει το ελληνικό τοπίο με το χρηματιστήριο, τις ΜΚΟ για τα ανθρώπινα δικαιώματα διαφόρων πολυπολιτισμικών κυρίων και κυριών, τη δαιμονοποίηση των Δημοσίων Υπαλλήλων, που παραδοσιακά αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της Μεσαίας Τάξης στην Ελλάδα, γι΄ αυτό και η υπερδιόγκωσή της, ως υπαιτίων της κρίσης με τη μονοπώληση της δημόσιας συζήτησης για τη θεραπεία του κακού μέσω της κατάργησης του 14ου μισθού και της μείωσης των επιδομάτων τους; Επανέρχομαι στον προηγούμενο συλλογισμό μου, για να επισημάνω ότι στις ΗΠΑ, το καμπανάκι της ανησυχίας για το νέο πρόσωπο της χώρας χτύπησε πολύ ενωρίς, με συνέπεια να ανοίξει ένας δημόσιος διάλογος προβληματισμού με ουσιαστικό περιεχόμενο και έντονο ενδιαφέρον. Ενδεικτικό στοιχείο προβληματισμού που περιέγραφε τη δραματική εικόνα της αμερικανικής κοινωνίας (φτώχεια, διαλυμένες οικογένειες, υψηλή παιδική θνησιμότητα, εγκληματικότητα) είναι το πολυβραβευμένο βιβλίο best seller των δημοσιογράφων Donald Barlett και James Steele «Αμερική: Τι πήγε λάθος;». Ακολούθησαν πολλά άλλα, κυρίως ατόμων από την καρδιά του αμερικανικού κατεστημένου, καθότι η εξέλιξη αυτή άρχισε να τους ανησυχεί σοβαρά. Ξεχωρίζω το μνημειώδες βιβλίο των καθηγητών Victor Hanson και John Heath «Ποιος σκότωσε τον Όμηρο;» -ένα βιβλίο που σε μια άλλη Ελλάδα θα είχε εισαχθεί ως κύριο μάθημα στην εκπαίδευσή της. Θα σας διαβάσω αυτολεξεί μία μόνο πρόταση από αυτό το βιβλίο αριστούργημα:
Ο θάνατος του Ομήρου (εννοεί τη μη διδασκαλία των κλασικών μαθημάτων στα σχολεία) σημαίνει την απαλοιφή ενός ολόκληρου τρόπου θεώρησης του κόσμου, ενός τρόπου διαμετρικά αντίθετου προς τους νέους θεούς που καθοδηγούν τώρα την Αμερική: ψυχοθεραπείες, ηθική άμβλυνση, τυφλή υποστήριξη της προόδου και εξύμνηση του υλικού πολιτισμού.
Ο ίδιος προβληματισμός που αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ κατέκλυσε ώριμες κοινωνίες στην Ευρώπη, διότι το αμερικανικό μοντέλο υιοθετήθηκε εν πολλοίς και στη γηραιά ήπειρο. Το πιο ενθαρρυντικό στοιχείο αυτής της θλιβερής εξέλιξης είναι ο ανοικτός διάλογος που διεξάγεται σε διάφορες ώριμες κοινωνίες, στις οποίες η έννοια της άμεσης-συμμετοχικής δημοκρατίας επανεμφανίστηκε ως σοβαρή εναλλακτική της αντιπροσωπευτικής, δηλαδή της σημερινής πλήρως απαξιωμένης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, και ως απάντηση επίλυσης των ογκούμενων προβλημάτων, εάν όχι αδιεξόδων, των σύγχρονων κοινωνιών. Οι συζητήσεις εστιάζονται σε διάφορες μορφές τηλεδημοκρατίας, δηλαδή ενός είδους Ηλεκτρονικής Βουλής, στην οποία θα επιλέγονται πολίτες με κλήρο ανά έτος, όπως οι ένορκοι στα δικαστήρια, χωρίς μισθό –μόνο αποζημίωση παράστασης-, χωρίς ατέλειες, συνταξιοδοτικά δικαιώματα, ασυλία, που ισχύει για τους σημερινούς επαγγελματίες του είδους. Ένα πολύ ενδιαφέρον πρότυπο και πρακτικό μοντέλο σύγχρονης άμεσης δημοκρατίας δημιούργησε ο Δανός πανεπιστημιακός καθηγητής Marcus Schmidt, ενώ παρόμοιο υιοθετήθηκε από τη νέα κυβέρνηση της Βρετανικής Κολούμπια του Καναδά το 2004, χωρίς ωστόσο να γίνει νόμος αφού για τρεις εκατοστιαίες μονάδες δεν πήρε την απαιτούμενη έγκριση, άφησε όμως μια παρακαταθήκη για κάθε ενδιαφερόμενο, όπου γης.
* * *
|