Οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή εκτρέπουν το γεωπολιτικό εκκρεμές από τη θέση ισορροπίας του!

Μέση Ανατολή και Διπλωματία: Η πολιτική πίσω από την Γεωπολιτική

Οι ιστορικά επικίνδυνες, αν και μη πρωτοφανείς, εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, ενεργοποιούν για άλλη μια φορά την εντροπία του συστήματος και «εκτρέπουν το γεωπολιτικό εκκρεμές από τη θέση ισορροπίας του». Το αίτιο και το αιτιατό των γεγονότων, μπορεί να παραπέμπει στις γνωστές τακτικές των δύο ιστορικά αντιμαχόμενων δογμάτων, του ρεαλισμού και του ιδεαλισμού δηλαδή, εντούτοις οι μεταβλητές του συστήματος είναι ολότελα αλλαγμένες, συνεπώς τα αποτελέσματα καθίστανται απρόβλεπτα. Για να προβεί κάποιος σε μια διεξοδική ανάλυση των γεγονότων και των μοχλών που υποκίνησαν τα γεγονότα, θα πρέπει να ανατρέξει στην ίδια τη θεωρία των διεθνών σχέσεων ή τουλάχιστον στις αντιμαχόμενες-προς ενοποίηση-συνιστώσες της.

Οι ιδεαλιστές θεωρητικοί παραδοσιακά τίθενται υπέρ της οποιασδήποτε αλλαγής, καθότι οι αλλαγές συνδέονται άμεσα με τον εκμοντερνισμό του συστήματος και την άνοδο νέων ηγετών, ικανών να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις που σηματοδοτεί η «Νέα Εποχή». Από την άλλη μεριά οι ρεαλιστές, οι οποίοι αποφεύγουν όσο μπορούν τις μεταβολές πάσης φύσεως, μένουν προσκολλημένοι στα ελιτιστικά πρότυπα και στις κάστες, οι οποίες έχουν αποδείξει στο παρελθόν πως μπορούν να φέρουν αποτελέσματα. Μπορεί ο Μακιαβέλι να θεωρείται ο πατέρας της Realpolitik, εντούτοις οι ρεαλιστές, οι οποίοι υποστηρίζουν τα κατά καιρούς κορπορατικής φύσεως συμφέροντα, ούτε καν διανοούνται πώς θα είναι ο κόσμος αν αναγκαστούν οι ανερχόμενοι ηγέτες να εφαρμόσουν κατά γράμμα τον Μακιαβέλι. Οι δε ιδεαλιστές, οι οποίοι, δικαίως, κατακρίνονται για τον τρόπο σκέψης τους και την αποστασιοποίηση που δείχνουν από την πραγματική πραγματικότητα, μπορεί να βλέπουν ήδη τη λάμψη της ανερχόμενης δημοκρατίας να φέγγει πάνω από τη Μέση Ανατολή, αλλά και πάλι πρέπει να αναρωτηθούμε για τι είδος δημοκρατίας μιλάμε και ποιοι είναι οι προς το παρόν μη διακριτοί ρόλοι τόσο των μεν όσο και των δε.

Για τους ρεαλιστές, κάθε αλλαγή είναι αλλαγή θέματος, αλλά ήταν οι ίδιοι οι ρεαλιστές, οι οποίοι εκτόξευσαν τον Μπάρακ Ομπάμα στον προεδρικό θώκο το 2009, αλλάζοντας εντελώς ταυτότητα στο δόγμα εξωτερικής πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών, που μέχρι πρότινος είχε σπιλωθεί από το νεοσυντηριτικά γεράκια του «cabinet» του υιού Μπους. Με άλλα λόγια, η Αμερική χρειαζόταν ένα «καλό παιδί» για πρόεδρο, ο οποίος έχει και στοιχεία ευφυΐας (εκ των ων ουκ άνευ) και προβάλλει μέσω του χρώματός του τα αμερικανικά ιδεώδη. Η τακτική «της αλλαγής των ελαστικών» όσον αφορά τα πολωμένα στρατόπεδα των Ρεπουμπλικάνων και των Δημοκρατικών σταμάτησε να υποστηρίζεται από τους ολιγάρχες των Ηνωμένων Πολιτειών από τη στιγμή, που το «καλό παιδί» για να θεμελιώσει το “Yes we can” της προεκλογικής του εκστρατείας και να βάλει τέλος στην φουσκο-οικονομία, άνοιξε πόλεμο με την Wall Street. Μπορεί να ειπωθεί μετά βεβαιότητας πως αυτή η κίνηση δεν ενέπιπτε στα προ των εκλογών του 2008 συμπεφωνημένα. Έτσι, μετά από μια διετία «απραγίας» κατά τα λεγόμενα των Αμερικανών, του προέδρου Captain America, ακολούθησαν και άλλες εκλογές, οι οποίες μείωσαν τις αρμοδιότητες των Δημοκρατικών και έβαλλαν ξανά ένα άρωμα ρεπουμπλικανισμού στη Γερουσία και την Άνω Βουλή. Ο Ομπάμα δήλωσε πως «πήρε το μήνυμα», δηλαδή άλλαξε η «στρατηγική της ομάδας» και θα «έπαιζαν με ενδιάμεσο τύπο ελαστικών» και άρχισε να χαλαρώνει τις λαβές του τόσο στους κροίσους της Wall Street όσο και στα εγχώρια ΜΜΕ, ενίοτε βάζοντας τον Μπιλ Κλίντον «να καθαρίσει».
Από τα παραπάνω συνάγουμε το «ίσως να πήγαινε μπροστά», αν ο Ομπάμα δεν ήταν «τόσο καλό παιδί» και αν είχε ακολουθήσει την πεπατημένη των άχρηστων νεοσυντηριτικών προκατόχων του ως προς τη Wall Street, αλλά με τον James Jones να αποχωρεί από τη θέση του συμβούλου εθνικής ασφάλειας και τον Joe Biden να σπεύδει να διορθώσει τις «άτσαλες» τακτικές του προισταμένου του, τότε καταλαβαίνει κάποιος πως ο Ομπάμα μιλούσε πλέον σε ώτα μη ακουόντων. Το τις πταίει είναι ήδη γνωστό και αποτελεί την κερκόπορτα του αμερικανικού πολιτεύματος, το οποίο θέλει τον μέσο Αμερικανό πολίτη, ο οποίος δεν έχει το απαιτούμενο γνωστικό υπόβαθρο, να επιλέξει ποιός θα τον κυβερνά. Έτσι όταν ξέφτισε ο ιδεαλισμός του Ομπάμα, ολόκληρος ο Δυτικός Κόσμος ήρθε αντιμέτωπος με τις επιπτώσεις του σφαγείου του Αφγανιστάν, της εγκληματικής αδεξιότητας της CIA και της έλλειψης πολιτικής πυγμής στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Ήταν, όμως, άραγε αυτός ο λόγος πίσω από τις πρόσφατες ταραχές; Μάλλον Όχι!
Η Αμερική διάλεξε ένα σενάριο win-win, κλωτσώντας έναν πύργο, ο οποίος θα έπεφτε ούτως ή άλλως. Τα καθεστώτα στη Μέση Ανατολή, που στηρίζονταν από τις Ηνωμένες Πολιτείες, ήταν διεφθαρμένα και η εποχή τους παρήλθε ανεπιστρεπτί. Σε μια προσπάθεια να συνάδει με τη δυναμική των εξελίξεων στην περιοχή, την επιρροή του Ιράν, το διπλό ρόλο της Τουρκίας και μιας Σαουδικής Αραβίας κυκλωμένης από μια περιοχή που ενφλέγεται εδώ και χρόνια, είναι πολύ πιθανόν να υπονομεύτηκαν τα βάρβαρα και τριτοκοσμικά καθεστώτα, όπως αυτό του Μουμπάρακ στην Αίγυπτο. Ένα σενάριο βέβαια, όσο λογικοφανές και αν δείχνει δεν καλύπτει όλο το φάσμα των γεγονότων της περιοχής. Στην Αίγυπτο για παράδειγμα, ο στρατός λειτούργησε υπέρ των Αμερικανών, αλλά στη Λιβύη ο στρατός δεν έχει τον πρώτο λόγο, η φρουρά του Καντάφι ελέγχει τον στρατό. Στο Μπαχρέιν καθώς μιλάμε, η κυβέρνηση διαπραγματεύεται με το ισλαμικό κόμμα, την αντιπολίτευση δηλαδή, για την εκχώρηση περισσότερων εξουσιών. Στην Τυνησία, οι πολίτες θα ζήσουν με την ψευδαίσθηση της δημοκρατίας για λίγο καιρό, αλλά το κόμμα του Μπεν Αλί, το RCD, θα επανέλθει στην εξουσία-με έναν νέο Μπεν Αλί-καθότι η αντιπολίτευση δεν έχει την παραμικρή εμπειρία διακυβέρνησης της χώρας. Στην Αλγερία, οι ταραχές δεν αποτελούν παρά πρόφαση για όξυνση στην κόντρα μεταξύ του 70χρονου Μπουτεφλίκα και τον αρχηγό των μυστικών υπηρεσιών Μεντιένε, που φλερτάρει χρόνια με την εξουσία (αυτή η αντιπαράθεση μπορεί να παρομοιαστεί με αυτήν του πρώην προέδρου της Ουκρανίας Βίκτορ Γιουσένκο και της πρωθυπουργού Τιμοσένκο, αν και εν γένει η ανάφλεξη της Μέσης Ανατολής δεν μπορεί να παραλληλιστεί με τις λεγόμενες χρωματιστές επαναστάσεις, καθότι η Σαουδική Αραβία δεν μπορεί να ασκήσει την ανάλογη ρωσική πυγμή στα λεγόμενα rogue states). Οι φόβοι κλείνουν περισσότερο προς την ανάδειξη Σιιτών ηγετών σε χώρες ο πληθυσμός των οποίων αποτελείται κυρίως από Σιίτες μουσουλμάνους. Στην Υεμένη, όπου και η κατάσταση είναι πολύ πιο ανησυχητική, ο Σαλέχ έχει μεν την υποστήριξη των φύλαρχων και του στρατού, αλλά πηγές του STRATFOR αναφέρουν πως ο Σαλέχ αρχίζει και ανησυχεί πλέον για τους φύλαρχους. Τέλος, η Σαουδική Αραβία, μπορεί να είναι ασφαλής για τώρα, αλλά ο προυπολογισμός της χώρας στρέφεται από τις αμυντικές δαπάνες στο εσωτερικό της χώρας, σε μια κίνηση από τον οίκο των Σαούντ να προλάβει ανάλογα γεγονότα, και πάλι όμως αυτή η κίνηση έχει θεωρηθεί πολύ περίεργη από τους αναλυτές, εφόσον η Σαουδική Αραβία είναι μια κατεξοχήν συντηρητική χώρα, χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις πολιτικής αναδιάρθρωσης.
Όλες αυτές οι συνιστώσες στα Νέα Παγκόσμια Βαλκάνια (κατά Μπερζεζίνσκι) θα δράσουν χαοτικά στα πλαίσια του domino effect, που βιώνει η περιοχή. Το ερώτημα είναι, αν όντως η γενικευμένη εξέγερση ήταν σκηνοθετημένη, με ποιόν τρόπο θα επωφελούνταν η Αμερική; Μάλλον με πολλούς καθότι
α) Είναι μια επιλογή, που βρίσκεται ακριβώς στο μεταίχμιο Δημοκρατών και Ρεπουμπλικανών. Με την άνοδο νέων ηγετών και αφού η σκόνη κατακαθίσει υπάρχει η πιθανότητα το Ιράν και τα εξτρεμιστικά στοιχεία να χάσουν την επιρροή τους, παρόλο που θα πλασαριστούν και πάλι οι ίδιοι τύποι δικτατόρων
β) Αν η άνω πολιτική αποτύχει, το ΝΑΤΟ και η Ρωσία θα κληθούν να προστατεύσουν συμφέροντα στην περιοχή (ειδικά στη Λιβύη, που η Ρωσία έχει επενδύσει δις δολάρια) με μια πολιτική-στρατιωτική μανούβρα, η οποία θα έχει Ευρασιατικό και όχι Ευρωατλαντικό χαρακτήρα. Με λίγα λόγια, οι Αμερικανοί θα κάνουν για άλλη μια φορά το δικό τους πόλεμο, θέμα ολονών.
Η επίσπευση των γεγονότων στη Μέση Ανατολή, σύμφωνα με το σενάριο, που παρετέθη πιο πάνω, δεν είναι παρά η επίσπευση ενός αναγκαίου κακού. Το κουτί της Πανδώρας πειράχτηκε εδώ και 20 χρόνια σχεδόν και οι μετέπειτα αδέξιες επεμβάσεις προκάλεσαν τις διαρροές, μεταφέροντας τον πόλεμο από την έρημο, στις αστικές πόλεις, στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, στα αεροδρόμια, έχοντας πάρει τη μορφή ενός σκοτεινού και απρόβλεπτου εχθρού. Ίσως είναι πολύ νωρίς ακόμα ίσως όμως και όχι, αλλά θα πρέπει να αρχίσουμε να αναλύουμε τα σενάρια αναδιάρθρωσης των κοινωνιών μετά την πόλωση-ρήξη μεταξύ του Δυτικού Κόσμου και του Ισλαμικού, με φόντο μια αναμέτρηση, η οποία παρά τις χειρουργικές διαστάσεις του σύγχρονου πολέμου, θα έχει και αυτή, όπως και οι δύο προϊούσες, ολοκληρωτικό χαρακτήρα.


Αλέξανδρος Μπουφέσης